Tọa lạc tại làng Ó, nay là làng Xuân Ổ, phường Võ Cường, thành phố Bắc Ninh, chợ âm dương Bắc Ninh không chỉ là một phiên chợ thông thường, mà còn là một nét văn hóa độc đáo, linh thiêng, mang đậm màu sắc tín ngưỡng dân gian của người dân Kinh Bắc. Chỉ họp duy nhất một lần trong năm, vào đêm mùng 4, rạng sáng mùng 5 Tết Nguyên đán, chợ Âm Dương là nơi giao thoa giữa hai cõi âm – dương, nơi người sống và người đã khuất có thể gặp gỡ, sẻ chia.
Chợ Âm Dương Bắc Ninh – Truyền thuyết về chợ Âm Dương
Theo lời kể của các bậc cao niên, chợ Âm Dương có từ năm Nhâm Dần 43 sau Công nguyên, gắn liền với những câu chuyện lịch sử bi tráng về cuộc chiến đấu của Hai Bà Trưng chống quân Hán xâm lược. Sau những trận chiến ác liệt, nhiều nghĩa sĩ đã hy sinh, linh hồn không siêu thoát được, vẫn quanh quẩn nơi trần thế. Để tưởng nhớ và an ủi những linh hồn này, người dân đã lập nên chợ Âm Dương, nơi người sống và người đã khuất có thể gặp gỡ, giao lưu vào một đêm duy nhất trong năm.
Không gian huyền ảo, ma mị
Không giống như những phiên chợ bình thường khác, chợ Âm Dương không sử dụng đèn điện, chỉ có những ngọn nến leo lét soi sáng mờ ảo, tạo nên một không gian huyền bí, ma mị. Người đi chợ cũng không nói cười ồn ào, chỉ thì thầm trò chuyện, giữ gìn sự tôn nghiêm cho không gian linh thiêng.
Mua bán đặc biệt
Hàng hóa ở chợ Âm Dương cũng mang đậm màu sắc tâm linh: vàng mã, hương, trầu cau, hoa quả, và đặc biệt là gà đen – biểu tượng của sự thần bí. Người mua không mặc cả, người bán không ra giá, tất cả đều diễn ra trong im lặng và thành kính. Tương truyền, ở đầu chợ có một chậu nước để thử tiền âm hay dương. Nếu đồng tiền nổi lên thì là tiền của người âm, còn khi chìm xuống thì là tiền của người dương. Sáng hôm sau khi người bán kiểm lại tiền hàng thì nhận thấy trong túi đựng tiền chỉ toàn vỏ hến, lá dong,…
Ý nghĩa tâm linh
Người dân tin rằng, trong dòng người trẩy hội chợ đêm, có cả những linh hồn của tổ tiên, người thân đã khuất trở về đoàn tụ. Phiên chợ không chỉ là dịp để cầu may, mà còn là nơi để người sống gửi gắm nỗi niềm, an ủi và xua tan nỗi buồn thương nhớ về người đã khuất. Ngay giữa ngã ba chợ, người ta còn bày một mâm cháo cúng với ý nguyện cho người âm được no đủ.
Sau nhiều năm mai một, từ Tết Nhâm Dần 2022, chợ Âm Dương Bắc Ninh đã được phục dựng, đánh thức ký ức về một nét đẹp văn hóa truyền thống. Sự kiện này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh, mà còn là dịp để quảng bá du lịch, thu hút du khách thập phương đến với vùng đất Kinh Bắc, tìm hiểu về những giá trị văn hóa độc đáo của người dân nơi đây.
Gìn giữ và phát huy
Chợ Âm Dương Bắc Ninh không chỉ là một phiên chợ, mà còn là một di sản văn hóa phi vật thể quý giá. Việc phục dựng và duy trì phiên chợ này thể hiện sự trân trọng và nỗ lực gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống của người dân Bắc Ninh. Hy vọng rằng, trong tương lai, chợ Âm Dương sẽ tiếp tục được bảo tồn và phát triển, trở thành một điểm đến hấp dẫn, góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần của người dân và du khách.
Đến với chợ Âm Dương Bắc Ninh, du khách không chỉ được trải nghiệm một không gian huyền bí, ma mị, mà còn có cơ hội tìm hiểu về những nét đẹp văn hóa truyền thống, về tín ngưỡng, phong tục tập quán của người dân Kinh Bắc. Đây là một hành trình trở về cội nguồn, để cảm nhận sự giao thoa giữa hai cõi âm – dương, để thấu hiểu và trân trọng những giá trị văn hóa đã được gìn giữ qua hàng ngàn năm lịch sử.
Chợ Âm Dương Bắc Ninh, một nét văn hóa độc đáo và linh thiêng, đã vượt qua dòng chảy thời gian để trở về với cuộc sống hiện đại. Dù chỉ diễn ra trong một đêm ngắn ngủi, nhưng những giá trị văn hóa, tín ngưỡng mà nó mang lại là vô cùng to lớn. Chợ Âm Dương không chỉ là nơi giao thoa giữa hai cõi âm – dương, mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa những thế hệ người Việt. TDMUFLC hy vọng rằng, phiên chợ đặc biệt này sẽ tiếp tục được gìn giữ và phát huy, để mãi là một nét đẹp văn hóa truyền thống của người dân Kinh Bắc.