Chạy voi là một hình thức giải trí truyền thống phổ biến ở các nước Đông Nam Á, trong đó voi được sử dụng để chạy một quãng đường cụ thể cùng các tay đua. Tuy nhiên, hoạt động này đã và đang gây tranh cãi về mặt đạo đức, văn hóa và bảo vệ động vật.
Khái niệm chạy voi là gì?
Chạy voi là hoạt động đua voi giữa các tay đua và các con voTrong đó, các con voi sẽ được đưa vào đường đua và chạy theo một quỹ đạo đã được xác định.
Theo quy trình, mỗi tay đua sẽ cưỡi trên lưng một con voi và giữa hai tay đua sẽ có một con voi chạy phía trước để chỉ đường. Giữa các con voi và tay đua sẽ có một tấm gỗ được gọi là ‘bình’ để người cưỡi đứng lên.
Tuy nhiên, chạy voi ít được biết đến như một loại hình đua ngựa thông thường, và các cuộc đua thường được diễn ra tại các thành phố du lịch như Đà Nẵng, Nha Trang và Vũng Tàu.
Lịch sử chạy voi trên thế giới và ở Việt Nam
Theo lịch sử, chạy voi được biết đến từ năm 1253 tại Thái Lan khi vua Li Thai đã tổ chức một cuộc đua để tìm ra ngựa tốt nhất cho quân độSau đó, hoạt động này lan rộng sang các nước Đông Nam Á như Campuchia, Lào, Indonesia, và Việt Nam.
Ở Việt Nam, chạy voi bắt đầu phổ biến vào đầu thế kỷ 20 và đã trở thành một trong những hoạt động giải trí truyền thống đặc sắc tại đồng bằng sông Cửu Long. Các tỉnh thành phía Nam như An Giang và Đồng Tháp thường tổ chức các cuộc đua voi vào những dịp Lễ hội truyền thống và đã trở thành một trong những điểm đến du lịch hấp dẫn tại địa phương.
Tuy nhiên, hoạt động này đã và đang gây tranh cãi lớn tại Việt Nam khi mật độ voi đua và các tổ chức tổ chức cuộc đua tăng cao, trong khi việc bảo vệ và chăm sóc cho voi không được đảm bảo tối đa.
Các quy tắc và quy định về chạy voi
Các quy tắc và quy định hiện hành
Hiện nay, việc tổ chức các cuộc đua voi đã được quy định và có hướng dẫn chính thức từ Chính phủ. Theo đó, các hoạt động chạy voi phải tuân thủ các quy tắc và quy định nhất định.
Theo Nghị định 32/2006/NĐ-CP, các đơn vị tổ chức cuộc đua voi phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện về cơ sở vật chất, sức khỏe cho voi và tay đua. Ngoài ra, các tổ chức phải xây dựng khu vực đua voi phù hợp và đảm bảo an toàn cho tất cả người tham gia.
Những hành động bị cấm trong việc chạy voi
Ngoài các quy định về việc tổ chức cuộc đua và đảm bảo an toàn, Chính phủ cũng quy định những hành động bị cấm trong việc chạy vo
Cụ thể, theo Quyết định số 56/2009/QĐ-TTg ban hành ngày 08/4/2009 của Thủ tướng Chính phủ, tổ chức, cá nhân không được phép:
- Đàn áp, lạm dụng và bạo lực trên voi đấu
- Cho voi uống rượu hay các chất kích thích trước khi tham gia cuộc đua
- Cưỡi voi mà không đội mũ bảo hiểm, hoặc không tuân thủ các quy định về độ tuổi và trọng lượng người cưỡi
Tuy nhiên, tình trạng vi phạm các quy định và quy tắc về chạy voi vẫn đang diễn ra ở Việt Nam. Vì vậy, các hoạt động kiểm soát và giám sát nghiêm ngặt việc sử dụng voi trong các hoạt động chạy voi là cần thiết.
Các loại voi dùng trong chạy voi
Chạy voi được sử dụng với nhiều loại voi khác nhau, tùy thuộc vào đặc tính của từng con. Trong số này, các loại voi thông dụng là:
Loại voi Ấn Độ – Asian Elephant
Loài voi Ấn Độ là loại voi thông dụng nhất trong các cuộc đua, được phân phát tại nhiều địa phương trên toàn quốc. Con voi tây lad phương nam là loại voi thường người Việt ưa chuộng trong các cuộc đua. Đặc điểm nổi bật của loài voi này là sức khỏe tốt, khả năng chịu đựng cao và thân thiện với con ngườ
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc sử dụng voi Ấn Độ trong chạy voi đã và đang gây nhiều tranh cãi về ý thức bảo vệ động vật.
Loài voi châu Phi – African Elephant
Loài voi châu Phi cũng được sử dụng trong chạy voi, song hiếm hơn so với loài voi Ấn Độ. Loài voi này có kích thước lớn hơn và ít được áp dụng hơn do hình thức thông thường tại Việt Nam không phù hợp với kích thước của nó.
Loài voi Sumatra – Sumatran Elephant
Loài voi Sumatra là loài voi có kích thước nhỏ hơn so với loài voi nhưng vẫn được sử dụng trong chạy voi tại một số địa phương. Tuy nhiên, việc dùng loài voi này trong các cuộc đua hiếm khi được áp dụng vì không đáp ứng được nhu cầu của nhiều người dùng.
Loài voi Loxodonta – Forest Elephant
Loài voi Loxodonta chủ yếu sống trong khu rừng và ít được sử dụng trong chạy voi vì các yếu tố rủi ro từ các vật thể hoang dã trong khu rừng, các hố và vách đá. Loài voi này cũng khó được điều chỉnh và đào tạo để tham gia vào các cuộc đua.
Tác động của chạy voi đến voi
Chạy voi không chỉ gây ảnh hưởng đến con người tham gia mà còn gây ra tác động tiêu cực đến sức khỏe và tâm lý của con voDưới đây là một số tác động của hoạt động chạy voi đến voi:
Những tác động của chạy voi đến sức khỏe, sự phát triển và tình trạng tinh thần của voi
Chạy voi là một hoạt động vận động mạnh mẽ cho con voi và chúng có thể chịu đựng được một tải trọng nặng trong quá trình tập luyện và thi đấu. Tuy nhiên, việc mỗi con voi phải chạy lặp đi lặp lại một đoạn đường cố định trong suốt nhiều giờ trước khi cuối cùng tới lượt thi đấu, đã gây ra sự mệt mỏi và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của chúng, đặc biệt là đối với những con voi còn đang trong giai đoạn phát triển.
Việc bị ép buộc phải chạy như vậy làm chúng mất đi sự tự do và cũng dẫn đến tình trạng tinh thần xấu của chúng, mất phương hướng và lo lắng. Chúng thường bị hành hạ bởi những con người không có kiến thức y khoa, chỉ vì tiền bạc và lợi nhuận.
Những bệnh tật phổ biến ở voi trong chạy voi
Chạy voi cũng gây ra một loạt các vấn đề sức khỏe phức tạp cho con voĐặc biệt là các bệnh lý do tập luyện và thi đấu quá mức, trong đó bao gồm:
1. Bệnh gân cốt:
Bệnh lý này thường xuất hiện ở các con voi đang trong giai đoạn phát triển và gây ra sưng và đau ở cổ và sau mũ
2. Bệnh gan:
Bệnh gan là một vấn đề thường gặp đối với các con voi chạy voi vì chúng được bắt buộc uống rất nhiều nước trong một lần để đáp ứng cho việc vận động cực kỳ mạnh.
3. Bệnh đường ruột:
Các con voi tham gia cuộc đua thường bị ảnh hưởng đến đường ruột, nhất là trong giai đoạn chuẩn bị và lúc làm việc nặng. Các triệu chứng của bệnh đường ruột có thể bao gồm tiêu chảy, táo bón, khó tiêu và đầy hơ
4. Chấn thương về xương:
Chấn thương về xương là một vấn đề thường gặp khi các con voi chạy qua các chướng ngại vật, nhảy cao hoặc trượt ngã. Các triệu chứng của chấn thương xương bao gồm đau và sưng.
Tóm lại, việc sử dụng con voi chạy đua không chỉ là việc bạo lực với động vật mà nó còn có tác động tiêu cực đến sức khỏe và tâm lý của chúng. Do đó, cần có các biện pháp bảo vệ và chăm sóc con voi tốt hơn trong hoạt động này.
Những rủi ro về an toàn trong chạy voi
Chạy voi không chỉ đe dọa đến sức khỏe của chính voi mà còn gây ra nhiều rủi ro về an toàn cho các tay đua và khán giả tham dự. Các rủi ro này được chia thành hai nhóm chính là rủi ro về an toàn của các người cưỡi con voi và rủi ro cho khán giả quan sát.
Các rủi ro về an toàn của người chạy voi
Tuy là một hình thức giải trí truyền thống, tuy nhiên, chạy voi lại tồn tại rất nhiều rủi ro về an toàn cho các tay đua. Đi kèm với tốc độ cực cao, các tay đua đều phải cưỡi trên lưng voi ở tư thế đứng, không có bảo vệ đáp ứng khả năng bảo vệ đối với người cưỡ
Ngoài ra, các con voi thường bị khống chế bằng các phương pháp thô bạo bao gồm sử dụng đòn roi và kim tiêm ở phần dưới cổ để khiến con voi cảm thấy đau và nhanh chóng chạy thật nhanh. Đây là một phương thức sai trái và mang tính bạo lực, gây hại cho sức khỏe của các con voi và khiến người cưỡi con voi có nguy cơ bị ngã hoặc bị voi đạp.
Những biện pháp đảm bảo an toàn trong quá trình chạy voi
Để giảm thiểu các rủi ro về an toàn trong quá trình chạy voi, các tổ chức tổ chức cuộc đua cần có một bộ quy định rõ ràng và thực hiện chặt chẽ. Người cưỡi cần được trang bị đầy đủ và các thế giới bảo hộ với chất liệu đạt tiêu chuẩn an toàn.
Ngoài ra, việc giảm thiểu khả năng đổ ngã cũng là một yếu tố quan trọng. Các tay đua cần được đào tạo và huấn luyện bài bản về kỹ năng cưỡi voi, sức khỏe và để điều khiển voi tốt hơn.
Cuối cùng, để đảm bảo an toàn cho người xem, các tổ chức tổ chức cuộc đua cần cung cấp cho khán giả những địa điểm an toàn để quan sát. Việc xây dựng các cột chắn, bảng hiệu cảnh báo và các loại hàng rào giúp ngăn ngừa khỏi việc các khán giả tiếp xúc gần với đường đua và gây ra các tai nạn không mong muốn.
Bảo tồn voi – Mối quan tâm hàng đầu
Theo Thông tư số 17 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành ngày 12/5/2017, việc tổ chức các cuộc đua voi phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức, doanh nghiệp, chính quyền cấp trên, cùng với việc đảm bảo quyền lợi và đặc quyền của người cưỡi, sự an toàn của người cưỡi, khán giả và động vật voi trong quá trình diễn ra các cuộc đua.
Tuy nhiên, chỉ có các quy định về việc đăng ký, giám sát, kiểm tra sức khỏe và lưu trữ hồ sơ về sức khỏe voi mà không có chỉ đạo rõ ràng về việc bảo vệ và bảo tồn voĐiều này đặt ra nhu cầu bảo vệ và chăm sóc cho voi đua ngày càng cao.
Bảo vệ và bảo tồn voi đua hơn hết là vấn đề đòi hỏi cả người dân và hành lang chính trị phải có nhận thức rõ về giá trị của việc bảo tồn voi cũng như sự cần thiết phải bảo vệ và tôn trọng giá trị và đặc tính của động vật nói chung.
Những hoạt động hỗ trợ bảo vệ và bảo tồn cho voi
Các hoạt động có thể thực hiện để bảo vệ và bảo tồn cho voi đua như:
- Tổ chức các cuộc đua voi mang tính bảo tồn thông qua việc tập trung vào việc đảm bảo các điều kiện sức khỏe tốt nhất cho voi, đảm bảo nguồn dinh dưỡng, địa hình, đảm bảo sự an toàn cho voi và giáo dục người dân về giá trị của việc bảo vệ động vật.
- Khuyến khích và tài trợ cho các tổ chức bảo tồn hoạt động việc cứu hộ, chăm sóc tốt cho các con voi bị bỏ rơi hoặc bị thương tật.
- Nghiên cứu và áp dụng các phương pháp mới trong giảm bớt sự bức bối cho voi, cải thiện thực phẩm cho voi, tăng cường phát triển nguồn nhân lực đào tạo chuyên sâu và các chương trình truyền thông để giáo dục công chúng về giá trị của việc bảo vệ và bảo tồn cho vo
Bảo tồn và bảo vệ cho voi sẽ giúp cho cuộc đua voi trở thành một hoạt động văn hóa đem lại lợi ích tốt nhất không chỉ cho người cưỡi, mà còn cho những con voi và cuối cùng là cho sự phát triển bền vững của du lịch Việt Nam.